การเพาะเห็ดนางฟ้า 5 บท

บทที่ 1 บทนำ

1.1.แนวคิด ที่มา และความสำคัญ

จากการกำหนดหัวข้อรายงาน เรื่องภูมิปัญญาชาวบ้านดิฉันและเพื่อนๆคิดว่าเราน่าจะศึกษาภูมิปัญญาชาวบ้านที่เกี่ยวกับการเกษตรและพวกเราจึงนำภูมิปัญญาชาวบ้านเรื่องการเพาะเห็ดมานำเสนอ เนื่องจากการเพาะเห็ดเป็นการนำภูมิปัญญาชาวบ้านกับวิทยาศาสตร์มาประยุกต์ใช้เข้าด้วยกันและผลผลิตที่ได้สามารถนำมาทำเป็นอาหารได้หลายเมนู แถมการเพาะเห็ดยังเพิ่มรายได้ให้กับชาวบ้านหรือคนในชุมชนได้เป็นอย่างดี

1.2.วัตถุประสงค์

1.เพื่อศึกษาการเพาะเห็ดนางฟ้าโดยภูมิปัญญาชาวบ้าน 2. เพื่อฝึกทักษะอาชีพให้กับนักเรียนและสามารถนำไปประกอบอาชีพเสริมในอนาคตได้

3. เพื่อสำรวจศึกษาภูมิปัญญาชาวบ้านในหมาบ้านต่างๆ

1.3.ผลที่คาดว่าจะได้รับ

1.ได้รู้วิธีการเพาะเห็ดนางฟ้า

2.ได้เรียนรู้เกี่ยวกับเห็ดนางฟ้า

1.4.ขอบเขตการศึกษา

เราจะศึกษาแค่การเพาะเห็ดการทำโรงเพาะเห็ดและขั้นตอนการทำก้อนเห็ด

บทที่ 2
เอกสารอ้างอิงที่เกี่ยวข้อง

2.1.ความสำคัญของเพาะเห็ดนางฟ้า

การเพาะเห็ดนางฟ้าเป็นภูมิปัญญาชาวบ้านอย่างหนึ่งเนื่องจากการเพาะเห็ดสามารถเพิ่มรายได้ให้แก่ผู้เพาะและยังสามารถนำมาประกอบอาหารภายในครัวเรือนได้การเพาะเห็ดส่วนใหญ่ในหมู่บ้านนิยมทำกันเป็นโรงขนาดเล็กเพื่อสำหรับการประกอบอาหารในครัวเรือนเท่านั้นม่นิยมทำเป็นโรงขนาดใหญ่เพื่อการค้าขายโดยเฉพาะ2.2.ข้อมูลเกี่ยวกับหลักการและทฤษฎีของการเพาะเห็ดนางฟ้า

การเพาะเห็ดจะต้องใช้น้ำเชื้อในการเพาะที่สำคัญในขณะที่ทำการเพาะต้องล้างมือด้วยแอลกอฮอล์และห้ามฉีดน้ำหอมหือทาแป้งฝุ่นเพาะเห็ดแพ้ และในการเพาะเห็ดควรอยู่ในที่ที่มีความชื้นและอาการถ่ายเทสะดวก โรงเพาะเห็ดควรทึบแสงแต่ต้องมีแสงผ่านเล็กน้อยและควรมีความชื้น

2.3.ความรู้เกี่ยวกับเห็ดนางฟ้า

2.3.1.เห็ดนางฟ้า เห็ดนางฟ้ามักจะพบตามธรรมชาติบริเวณตอไม้เนื้ออ่อนที่กำลังผุ ในแถบเมืองแจมมู บริเวณเชิงเขาหิมาลัย มีรูปร่างลักษณะคล้ายคลึงกับเห็ดนางรม และเห็ดเป๋าฮื้อ แต่จะมีสีอ่อนกว่า และมีครีบอยู่ชิดกันมากกว่า ด้านบนของดอกจะมีสีนวลๆ ถึงสีน้ำตาลอ่อน ดอกเห็ดนางฟ้าจะมีขนาดตั้งแต่ 5-14 เซ็นติเมตร และจะมีน้ำหนักอยู่ระหว่าง 30-120 กรัมเห็ดนางฟ้ามีรูปร่างลักษณะคล้ายคลึงกับเห็ดนางรม เห็ดทั้งสองชนิดนี้จัดอยู่ในวงศ์ (family) เดียวกัน ชื่อ “เห็ดนางฟ้า” เป็นชื่อที่ตั้งขึ้นในเมืองไทย คนไทยบางคนเรียกว่าเห็ดแขก เนื่องจากมีผู้พบเห็นเห็ดนี้ครั้งแรกที่ประเทศอินเดีย พบขึ้นตามธรรมชาติบนตอไม้เนื้ออ่อนที่กำลังผุ ในแถบเมืองแจมมู (Jammu) บริเวณเชิงเขาหิมาลัย ชื่อวิทยาศาสตร์ คือ Pleurotussajor-caju (Fr.) Singer

เห็ดนางฟ้าถูกนำไปเลี้ยงในอาหารวุ้นเป็นครั้งแรกโดย Jandaikในปี ค.ศ. 1947 ต่อมา Rangaswamiและ Nadu แห่ง Agricultural University, Coimbattoreในอินเดียเป็นผู้นำเชื้อบริสุทธิ์ของเห็ดนางฟ้าเข้ามาฝากไว้ที่American Type Culture Collection (ATCC) ในอเมริกาเมื่อปี ค.ศ. 1975 ได้ทราบว่าประมาณปี ค.ศ. 1977 ทางกองวิจัยโรคพืช กรมวิชาการเกษตร เป็นผู้นำเชื้อจาก ATCC เข้ามาประเทศไทยเพื่อทดลองเพาะดู ปรากฏว่าสามารถเจริญได้ดีอีกสายพันธุ์หนึ่ง เป็นเห็ดที่มีผู้นำเข้ามาจากประเทศภูฐาน มาเผยแพร่แก่นักเพาะเห็ดไทย ได้มีการเรียกชื่อเห็ดนี้ว่า เห็ดนางฟ้าภูฐาน มีหลายสายพันธุ์ซึ่งชอบอุณหภูมิที่แตกต่างกัน บางพันธุ์ออกได้ดีในฤดูร้อน บ้างพันธุ์ออกได้ดีในฤดูหนาว เป็นที่นิยมมาเพาะเป็นการค้ากันมากลักษณะของดอกเห็ดนางฟ้า มีลักษณะคล้ายกับดอกเห็ดเป๋าฮื้อ และดอกเห็ดนางรม เมื่อเปรียบเทียบกับเห็ดเป๋าฮื้อ ดอกเห็ดนางฟ้าสีจะอ่อนกว่า และมีครีบอยู่ชิดกันมากกว่า เห็ดนางฟ้าสามารถเก็บไว้ในตู้เย็นนานได้หลายวัน เช่นเดียวกับเห็ดเป๋าฮื้อ เนื่องจากเห็ดชนิดนี้ไม่มีการย่อตัวเหมือนกับเห็ดนางรม ด้านบนของดอกจะมีสีนวลๆ ถึงสีน้ำตาลอ่อน ในอินเดียดอกเห็ดมีขนาดตั้งแต่ 5 – 14 เซนติเมตร และจะมีน้ำหนักอยู่ระหว่าง 30 – 120 กรัม เห็ดนางฟ้ามีรสอร่อย เวลานำไปปรุงอาหารจะมีกลิ่นชวนรับประทาน เห็ดชนิดนี้สามารถนำไปตากแห้ง เก็บไว้เป็นอาหารได้ เมื่อจะนำเห็ดมาปรุงอาหาร ก็นำไปแช่น้ำเห็ดจะคืนรูปเดิมได้

2.3.2.เห็ดนางฟ้าภูฏาน

เห็ดนางฟ้าภูฏาน หรือ เห็ดนางรมภูฏาน (อังกฤษ: Indian Oyster, Phoenix Mushroom, หรือ Lung Oyster) เป็นเห็ดในตระกูลเห็ดนางรม รับประทานได้มีต้นกำเนิดในประเทศภูฏาน เกิดขึ้นบนต้นไม้เนื้ออ่อนที่ตายแล้ว เจริญเติบโตได้เร็วมาก ถูกนำเข้ามาในประเทศไทย โดย อานนท์ เอื้อตระกูล ขณะที่ดำรงตำแน่งผู้เชี่ยวชาญเห็ดขององค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ ณ ประเทศภูฏาน ชื่อเรียกทั่วไป : เห็ดนางฟ้า , เห็ดแขก

ชื่อสามัญ : Sarjor-caju Mushroom

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Pleurotussajor-caju(Fr.) Sing.

ถิ่นกำเนิด : แถบเทือกเขาหิมาลัย ประเทศอินเดีย

สรรพคุณทางยา : ช่วยป้องกันโรคมะเร็ง ลดไขมันในเส้นเลือด

การนำไปใช้ประโยชน์ : ทำแหนมเห็ด , เห็ดชุบแป้งทอด , ต้มยำเห็ด ฯลฯ

คุณค่าทางอาหาร(100กรัม) : ให้พลังงาน 35 กิโลแคลอรี่ (โปรตีน2.3กรัม , ไขมัน 0.3 กรัม , คาร์โบไฮเดรต 5.7 กรัม) 2.3.3.เห็ดนางรม (หรือเรียก"เห็ดนางรมฮังการี")

ก่อนหน้านี้ประมาณ 10 ปี ไม่ค่อยจะรู้จักเห็ดนางรมที่มีชื่อว่าฮังการีซักเท่าใด เพราะไม่ด่อยได้มีนักวิชาการโปรโมท เหมือนเห็ดนางฟ้าภูฐาน แต่ด้วยข้อเสีย ข้อจำกัดของเห็ดนางฟ้าภูฐาน และเห็ดตระกูลนางรม-นางฟ้า สายพันธุ์อื่นๆ ที่มักเฉพาะเจาะจงกับสภาพอากาศเกินไป เช่น บางพันธุ์ออกดอกดีในฤดูร้อน ส่วนบางพันธุ์ชอบฝน ในขณะที่บางพันธุ์ชอบหนาว ทำให้เกษตรกรต้องเดือดร้อนจัดหาเชื้อพันธุ์เห็ดมาเปลี่ยนเพาะ บางทีไม่ทันเปลี่ยนพันธุ์เห็ดเกิดสภาพอากาสเปลี่ยนแปลงกระทันหัน เช่น ฝน เป็น หนาวจัดทันที ใน 1-2 วัน ก็ทำให้เห็ดที่เพาะไว้ เป็นหมื่นๆ ก้อนไม่ออกดอกเอาดื้อๆ เกษตรกรหลายฟาร์มจึงแสวงหาพันธุ์เห็ดที่สามารถเพาะได้ตลอดทั้งปี และเห็ดนางรมฮังการีก็เป็นเห็ดพันธุ์ดีที่เกษตรกรบอกต่อ

ด้วยคุณสมบัติที่ดีหลายประการ ได้แก่ 

1.ทนหนาว (มีสายพันธุ์เดิมมาจากประเทสฮังการีซึ่งเป็นเมืองหนาว) ในขณะที่เห็ดชนิดอื่นๆพักตัว แต่เห็ดฮังการีก็สามารถออกดอกได้ดี และมีสีสวยที่สุดในฤดูนี้ คือมีสีออกน้ำเงิน (จริงๆ)

2.ในฤดูร้อนในขณะที่เห็ดอื่นๆ มีปัญหาเรื่องใบเห็ดม้วนงอ อันเนื่องมาจากการรบกวนของแมลงหวี่ แต่ดอกเห็ดฮังการรี่ก็ยังให้ดอกสวย เพราะใบดอกเล็กจึงไม่หงิกงอ ใบดอกไม่แห้ง และมีนำหนักดีกว่าดอกเห็ดอื่นๆ

3.ในฤดูฝน เป็นช่วงเวลาที่เห็ดอื่นๆออกดอกได้ดี ฮังการีก็ยังออกดอกได้ดี พวงใหญ่เป็นพิเศษ สีขาวบริสุทธิ์ เพียงแต่ต้องลดการรดนำไม่ให้ดอกชื้นเกินไปเพราะเน่าง่าย

4.ลักษณะที่ดีของพวงดอกเห็ดฮังการรีที่ใหญ่ หนึ่งพวงมีมากกว่า 20-30 ดอก ดอกเห็ดแน่น รสชาดหวานเหมือนกินยอดผัก กรอบ นำหนักดี เริ่มเป็นที่นิยมของผู้บริโภคมากขึ้น เก็บในตู้เย็นได้นานเช่นเดียวกับเห็ดนางฟ้า ทนต่อการขนส่งเพราะเหนียว ไม่ช้ำง่าย(เมื่อช้ำใบดอกจะไม่เปลี่ยนเป็นสีนำตาล)

5.เส้นใยเจริญเติบโตไว้ เพียง 25-30 วัน ในก้อนเชื้อเห็ด และพักรอเส้นใยรัดตัว เพียง 5-6 วัน ก็สามารถเปิดดอกได้ หากเกษตรกรมือใหม่ ที่ริเริ่มทำฟาร์มเพาะเห็ด หรือแม้แต่เกษตรกรที่ต้องการลดความเสี่ยงจากการเพาะเห็ดตระกูลนางฟ้า-นางรม ขอแนะนำให้เริ่มต้นที่เห็ดนางรมสายพันธุ์ฮังการีนี้ดีที่สุด

บทที่ 3
วิธีดำเนินงานโครงงาน

3.1.วัสดุ อุปกรณ์ 

3.1.1.ถุงพลาสติดใส 3.1.2.คอขวดพลาสติด3.1.3.ลำสีการเพาะเห็ด 3.1.4.ยางหนัง 

3.1.5.กระดาษหนังสือพิมพ์ 3.1.6.ขี้เลื่อนยางพารา,ฟางข้าว 

3.1.7.รำละเอียด 

3.1.8.เม็ดข้าวฟ่าง 

3.1.9.น้ำเชื้อ 

3.1.10.ยิปซัม

3.2.ขั้นตอนการดำเนินงาน

3.2.1.ข้อมูลการสัมภาษณ์

.ผู้ให้สัมภาษณ์ นาง สมบูรณ์ กลิ่นเผ่น อายุ 35 ปี อาศัยอยู่ บ้านวังแรง หมู่ 5 ต.ดอนคา อ.ท่าตะโก จ.นครสวรรค์ 

3.2.2.การเพาะเห็ดนางฟ้า

3.2.2.1.ขั้นตอนการเพาะ 1.นำฟางหรือขี้เลื่อนยางพาราใช้ไปในถุงแล้วใส่คอขวด

2.จากนั้นปิดด้วยลำลีเพาะเห็ดตามด้วยกระดาษหนังสือพิมพ์

3.ใช้ถุงพลาสติดปิดปากและรัดด้วยยางหนัง 

4.นำก้อนเชื้อไปนึ่งโดยใส่ไว้ในถังน้ำมันขนาด 200 ลิตรและใส่ก้อนเห็ดไว้ประมาณถังละ 70 – 80 ก้อนและนำน้ำใส่ไว้ใต้ถังและปิดฝาไว้ 

5.จุดไฟใต้ถังน้ำมันเพื่อนึ่งรอจน 100 องศา หรือน้ำให้ถังเดือดทิ้งไว้ประมาณ 4 ชั่วโมงแล้วเอาไฟออกจากนั้นทิ้งไว้ 1 คืนเพื่อรอให้เย็น 

6.ล้างมือด้วยแอลกอฮอล์เพื่อหยดเชื้อโดยเปิดลำลีออก

7.นำน้ำเชื้อหยดลงไปแล้วใส่อาหารเชื้อคือเม็ดข้าวฟ่างลงไปและปิดไว้อย่างเดิมและพักเชื้อไว้ในที่อาการเย็นและถ่ายเทเป็นเวลา 1 เดือน 

8.พอได้หนึ่งเดือนเราจึงเปิดปากออกและเขี่ยเมล็ดข้าวฟ่างออกจากนั้นรดน้ำได้เลย และอีก 7 วันจะออกดอก

*หมายเหตุ ฟางจะออกดอกถี่มากกว่าแต่ใช้ได้ไม่นาน ขี้เลื่อนจะออกดอกช้ากว่าแต่ใช้ได้นาน โรงในการทำเห็ดนางฟ้าต้องมีความชื้นมาก เชื้อเห็ดนางฟ้าจะแพ้น้ำหอม

3.2.3.การจัดจำหน่ายเห็ดนางฟ้า

กิโลกรัมละ 80 บาท ราคาส่งอยู่ที่ กิโลกรัมละ 60 บาท การขายโดยส่วนใหญ่จะขายภายในหมู่บ้าน

3.2.4.ประโยชน์ของภูมิปัญญา

เห็ดนางฟ้าสามารถนำไปประกอบอาหารต่างๆ เช่น เห็ดนางฟ้าทอดกรอบ ต้มยำใส่เห็ดนางฟ้า หรือจะผัดก็ได้ และอาหารอื่นๆอีกมากมายที่เห็ดนางฟ้าสามารถนำไปประกอบอาหารได้

บทที่ 4
ผลการดำเนินงานโครงงาน

4.1.ผลการเพาะเห็ดนางฟ้า
การเพาะเห็ดนางฟ้าจำเป็นต้องอาศัยปัจจัยต่างๆ เช่น อุณหภูมิ น้ำเชื้อ ความชื้น ความสะอาด และระยะเวลา เป็นต้น การใช้ฟางทำจะออกดอกถี่มากกว่าแต่ใช้ได้ไม่นานและมีต้นทุนต่ำ ส่วนการใช้ ขี้เลื่อนจะออกดอกช้ากว่าแต่ใช้ได้นานซึ่งจะมีต้นทุนที่สูงและขี้เลื่อนที่ใช้ต้องเป็นขี้เลื่อนจากไม้ยางพาราส่วนโรงในการทำเห็ดนางฟ้าต้องมีความชื้นมาก เชื้อเห็ดนางฟ้าจะแพ้น้ำหอมควรให้เห็ดอยู่ในที่ที่มีอากาศถ่ายเทและมีแสงพอดีไม่แจ้งเกินไปและเห็ดนางฟ้าภูฏานจะเหมาะกับการทำต้มเห็ดเนื่องจากมีขนาดใหญ่ ส่วนเห็ดนางฟ้าฮังการีจะเหมาะกับการทอกกรอบเนื่องจากมีขนาดเล็กและคนภาคอีสานจะนิยมเอาเห็ดนางฟ้าไปราบ

บทที่ 5
สรุปผลการดำเนินงานโครงงาน

5.1.การดำเนินงานจัดทำโครงงาน

5.1.1.วัตถุประสงค์ของโครงงาน

1.เพื่อศึกษาการเพาะเห็ดนางฟ้าโดยภูมิปัญญาชาวบ้าน 2. เพื่อฝึกทักษะอาชีพให้กับนักเรียนและสามารถนำไปประกอบอาชีพเสริมในอนาคตได้ 

3. เพื่อสำรวจศึกษาภูมิปัญญาชาวบ้านในหมาบ้านต่างๆ

5.2.2.วัสดุ อุปกรณ์ เครื่องมือ

1.ถุงพลาสติดใส 2.คอขวดพลาสติด3.ลำสีการเพาะเห็ด 4.ยางหนัง 

5.กระดาษหนังสือพิมพ์ 6.ขี้เลื่อนยางพารา,ฟางข้าว 

7.รำละเอียด 

8.เม็ดข้าวฟ่าง

9.น้ำเชื้อ 

10.ยิปซัม

5.2.สรุปผลการดำเนินงาน

การเพาะเห็ดนางฟ้าจำเป็นต้องอาศัยปัจจัยต่างๆ เช่น อุณหภูมิ น้ำเชื้อ ความชื้น ความสะอาด และระยะเวลา เป็นต้น การใช้ฟางทำจะออกดอกถี่มากกว่าแต่ใช้ได้ไม่นานและมีต้นทุนต่ำ ส่วนการใช้ ขี้เลื่อนจะออกดอกช้ากว่าแต่ใช้ได้นานซึ่งจะมีต้นทุนที่สูงและขี้เลื่อนที่ใช้ต้องเป็นขี้เลื่อนจากไม้ยางพาราส่วนโรงในการทำเห็ดนางฟ้าต้องมีความชื้นมาก เชื้อเห็ดนางฟ้าจะแพ้น้ำหอมควรให้เห็ดอยู่ในที่ที่มีอากาศถ่ายเทและมีแสงพอดีไม่แจ้งเกินไปและเห็ดนางฟ้าภูฏานจะเหมาะกับการทำต้มเห็ดเนื่องจากมีขนาดใหญ่ ส่วนเห็ดนางฟ้าฮังการีจะเหมาะกับการทอกกรอบเนื่องจากมีขนาดเล็กและคนภาคอีสานจะนิยมเอาเห็ดนางฟ้าไปราบ

5.3.ข้อเสนอแนะ

5.3.1.ข้อเสนอแนะทั่วไป

อยากให้มีการจัดทำโครงงานเกี่ยวกับภูมิปัญญาชาวบ้านด้านการประกอบอาชีพ

5.3.2.ปัญหา อุปสรรค และแนวทางในการพัฒนา

การรวมตัวกันเพื่อเดินทางไปยังจุดหมายซึ่งนักเรียนบางคนบ้านอยู่ไกลจึงเป็นปัญหาต่อเวลาในการออกเดินทาง